Tarım, Türkiye ekonomisinde gıda güvenliği, kırsal kalkınma, istihdam ve ihracat gelirleri açısından önemli bir rol oynamaktadır.
Tarımsal Finansmanın Önemi:
Tarım sektörü, arazi, makine, tohum, gübre, sulama sistemleri ve diğer girdilere yatırım yapmak için önemli miktarda finansal kaynağa ihtiyaç duyar. Yeterli finansman, çiftçilerin işletmelerini modernize etmelerini, yeni teknolojileri benimsemelerini, verimliliği artırmalarını ve ürün çeşitliliği sağlamalarını mümkün kılar. Ayrıca, uygun kredi ve sermaye erişimi, fiyat oynaklığı, iklim değişikliği ve piyasa dalgalanmaları gibi risklerin azaltılması açısından önemlidir.
Tarımsal Finansman Kaynakları:
a) Ticari Bankalar: Türkiye’deki bankalar, tarımsal yatırımlar, işletme sermayesi ve ekipman alımları için çiftçilere kredi ve kredi imkanları sunar. Tarımsal krediler, kısa vadeli krediler ve leasing gibi özel finansman ürünleri sunmaktadırlar.
b) Tarımsal Kredi Kooperatifleri: Bu kooperatifler, çiftçilere özel olarak kredi, tasarruf hesapları, sigorta ve teknik destek gibi finansal hizmetler sunar. Formal bankacılık hizmetlerine erişimde zorluklar yaşayan küçük ölçekli çiftçilere ulaşmada önemli bir rol oynarlar.
c) Hükümet Programları: Türk hükümeti, tarım sektörünü çeşitli girişimler ve sübvansiyonlar aracılığıyla desteklemektedir. Tarımsal Kredi Garanti Fonu (TKGF) ve Faiz Desteği gibi programlar, çiftçiler üzerindeki mali yükü azaltmayı ve yatırımları teşvik etmeyi amaçlamaktadır.
d) Uluslararası Finansman: Türkiye ayrıca uluslararası finansal kuruluşlar ve yabancı yardım kuruluşlarından tarımsal kalkınma projeleri için kredi, hibe ve teknik destek sağlamaktadır. Bu fonlar, altyapı geliştirme, araştırma ve kapasite oluşturma konularında destek sağlamaktadır.
Tarımsal Finansmanda Karşılaşılan Zorluklar:
a) Teminat Eksikliği: Özellikle küçük çiftçiler, yetersiz teminat nedeniyle krediye erişim konusunda zorluklar yaşamaktadır. Arazi tapuları, genellikle parçalanmış ve net sahiplik bilgilerine sahip olmaması nedeniyle kredi teminatı sağlama yeteneklerini sınırlamaktadır.
b) Mevsimsellik ve Belirsizlik: Tarım, mevsimsel dalgalanmalara, hava koşullarından kaynaklanan risklere ve tahmin edilemeyen piyasa koşullarına tabidir. Bu faktörler, tarımsal yatırımlar ve geri ödeme kapasitesi ile ilişkili finansal riskleri artırır.
c) Sınırlı Finansal Okuryazarlık: Bazı çiftçiler, finansal ürünler, risk yönetimi stratejileri ve kredi alma süreci konusunda bilgi eksikliği yaşarlar. Çiftçiler arasındaki finansal okuryazarlığın artırılması, finansmana erişim yeteneklerini geliştirir ve bilinçli kararlar vermelerini sağlar.
d) Altyapı ve Teknoloji Uçurumu: Yetersiz kırsal altyapı, yetersiz sulama sistemleri ve depolama tesisleri, tarımsal verimliliği ve rekabetçiliği engeller. Modern teknoloji ve altyapıya yapılan yatırımlar, finansmana ulaşımı artırır ve tarımsal uygulamaları iyileştirme açısından önemlidir.
Potansiyel Çözümler:
a) Teminat Alternatifleri: Grup kredisi, değer zinciri finansmanı ve alternatif teminat seçenekleri (örneğin ürün sigortası, depo makbuzu) gibi yenilikçi yaklaşımlar, küçük ölçekli çiftçilerin teminat zorluğunu ele almak ve krediye erişimi kolaylaştırmak için yardımcı olabilir.
b) Finansal Kapsayıcılık: Finansal okuryazarlığın güçlendirilmesi ve dijital finansal hizmetlerin teşvik edilmesi, çiftçiler arasında finansal kapsayıcılığı artırabilir. Eğitim programları ve mobil bankacılık çözümleri, çiftçilerle finansal kuruluşlar arasındaki boşluğu kapatırak finansmana erişimi daha kolay hale getirebilir.
c) Kamu-Özel Ortaklıklar: Hükümet, özel sektör ve finansal kuruluşlar arasındaki işbirlikleri, çiftçilere finansa erişimi geliştirebilir. Kamu-özel ortaklıklar, altyapı, teknoloji ve kapasite oluşturma konularında yatırımları kolaylaştırabilir.
d) Risk Azaltma Araçları: Hava koşullarına dayalı sigorta ve emtia korunma mekanizmaları gibi risk yönetimi araçlarının geliştirilmesi ve teşvik edilmesi, çiftçilerin tahmin edilemeyen hava koşulları ve fiyat dalgalanmaları gibi riskleri yönetmelerine yardımcı olabilir.
Verimli ve erişilebilir finansman mekanizmaları, Türkiye’deki tarım sektörünün sürdürülebilir kalkınması için önemlidir. Zorlukları ele almak ve potansiyel çözümleri uygulamak suretiyle, hükümet, finansal kuruluşlar ve paydaşlar, tarım sektörünün büyümesine, rekabetçiliğine ve dayanıklılığına katkıda bulunarak ülkede gıda güvenliğini ve kırsal refahı sağlayabilirler.
